Warunki naturalne i przyrodnicze

KRAJOBRAZ

Krajobraz moreny pagórkowatej

Północna część gminy pokryta jest przez utwory typu moreny pagórkowatej o bardzo wysokich walorach krajobrazowych. Omawiany obszar rozciąga się od północno-zachodnich granic gminy (region wsi Zagozd i Cianowo) poprzez okolice Rydzewa i Żółte, aż po swą kulminację, która stanowi równocześnie główny wał morenowy Pojezierza Zachodniopomorskiego. Krajobraz tego regionu cechuje duża liczba drobnych pagórków porozdzielanych zagłębieniami, które z reguły zajęte są przez zabagnione oczka wytopiskowe. Teren ten w przeważającej mierze jest bezleśny, a jego żyzne gleby były niegdyś na całym obszarze użytkowane rolniczo. Nieduże kompleksy leśne istnieją jedynie na północnych obrzeżach jeziora Dołgie, w rejonie jeziora Gągnowo oraz na brzegach jeziora Zarańsko. Charakterystycznym rysem tej części gminy jest także duży udział budowy rozproszonej. Budynki mieszkalne i gospodarcze pochodzą przy tym często z pierwszych dziesięcioleci XX wieku i posiadają znaczną wartość estetyczną.

Krajobraz rynien jeziornych

Na terenie gminy Drawsko Pomorskie istnieje specyficzny system rynien glacjalnych, w których powstały liczne jeziora, rzeki lub strumienie. Zarówno jeziora jak i łąki dolinowe oraz zadrzewienia śródpolne i aleje przydrożne wpływają na zwiększenie walorów krajobrazowych tego obszaru. Wyróżnia się dwa odrębne ciągi rynien: w północnej części gminy biegnie ciąg mniej więcej południkowo, od jeziora Małe Dołgie, poprzez jez. Zarańsko, jez. Gągnowo, a następnie przechodzący w dolinę Starej Regi. W południowej części zlokalizowany jest system rynien, którego główny odcinek zajęty jest przez ogromne jez. Lubie (leżące już w granicach gminy Złocieniec). Krzyżujące się z nim boczne rynny zajmują liczne jeziora położone wśród lasów Nadleśnictwa Drawsko Pomorskie. Jedna z nich, na odcinku od jez. Lubie do granic gminy, służy Drawie jako dolina odpływowa. Tak ciekawie usytuowany system rynien, wypełniony wodami, ciągnący się wśród łąk, pól, lasów i dolin rzecznych, czyni krajobraz urozmaiconym.

Krajobraz niecki zastoiskowej

W rejonie dużych wsi: Dalewa i Suliszewa istnieje rozległe nieckowate obniżenie. Rzeźba powierzchni ziemi wyraźnie wskazuje na zastoiskowe pochodzenie tej części terenu. Obszar ten jest płaski, pozbawiony znaczących deniwelacji, często podmokły i zatorfiony. Znajdują się tu liczne wysięki wód powierzchniowych, z których większość przechwytywana jest przez płynącą przez środek obniżenia rzekę Drawę. Część wód powierzchniowych stagnuje jednak ponad poziomem rzeki, tworząc płytkie jezioro na północnych krańcach niecki, w rejonie Dalewa, wśród pokładów torfów niskich. Teren ten był wykorzystywany rolniczo, przede wszystkim do produkcji łąkarskiej. Nadal istnieje tu dużo użytków zielonych, a pozostałą część zajmują pola uprawne. Obszar ten nie jest zalesiony.

Krajobraz równiny sandrowej

Niemal połowa gminy zajęta jest przez piaszczyste pola sandrowe. Zalegają one przede wszystkim na południowy zachód od jez. Lubie (aż po granice gminy). Mniejszy obszar sandru znajduje się także na północno-wschodnich krańcach gminy, na wschód od wsi Zarańsko. Równiny te leżą na przedpolu głównego wału czołowomorenowego i porozcinane są przez złożony system rynien glacjalnych, wypełnionych przez torfowiska i zbiorniki wodne. Teren ma na ogół charakter równiny, choć w niektórych regionach (np. na południowy wschód od Karwic) zaznaczają się faliste wały wydm. Tereny sandrowe porasta las. W części południowego pola sandrowego zajętego przez poligon wojskowy teren jest bezleśny i pokryty przez bardzo rozległe wrzosowiska o niespotykanych w Polsce walorach krajobrazowych.

Geologia

Obszary pokrywające północną część gminy zbudowane są z bardzo zróżnicowanego materiału. W postaci drobnych, mozaikowato przemieszanych płatów występują tu zarówno gliny zwałowe o różnym stopniu zapiaszczenia, jak i piaski fluwioglacjalne. Podobnie układają się także żwiry, które napotykane są szczególnie często w pasie wzgórz stanowiących kulminację wału czołowomorenowego.

Południową część gminy – obszary sandrowe pokrywają złoża piasków grube na kilkanaście metrów. Zalegają one na glinach zwałowych starszej fazy zlodowacenia bałtyckiego. Natomiast we wschodniej części gminy, w niecce zastoiskowej znajdują się kilkunastometrowe pokłady iłów. Na całym opisywanym obszarze, w wypłyconych częściach rynien jeziornych oraz w niewielkich zagłębieniach zalegają złoża torfów niskich. Torfy wysokie występują w rejonie południowych brzegów jeziora Lubie. W dolinach cieków natomiast spotykane są niekiedy torfy przejściowe.

Na terenie gminy eksploatowane są następujące złoża surowców mineralnych:

- złoża piasków i żwirów w rejonie wsi Mielenko Drawskie,
- złoża piasków i żwirów w rejonie wsi Jankowo,
- złoże kredy jeziornej w rejonie wsi Mielenko Drawskie,
- złoża piasków i żwirów w rejonie wsi Woliczno.

W przeszłości w gminie Drawsko Pomorskie eksploatowanych było siedem złóż, z których wydobywano kruszywo naturalne. Z różnych powodów obecnie eksploatacja ich jest zaniechana przy czym większość z nich nie została wyeksploatowana do końca. Istnieją także złoża, których eksploatacja nie została jeszcze rozpoczęta. Na terenie gminy występują liczne torfowiska niskie i wysokie, jednak żadne z nich nie jest przeznaczone do eksploatacji. Charakterystyczne dla tego obszaru są torfowiska kotłowe, zajmujące niewielką powierzchnię o niewielkiej miąższości, na których występuje specyficzna roślinność. Złoża torfu niskiego położone w bocznych uchyłkach doliny Drawy poniżej jej wypływu z jeziora Lubie mają większą powierzchnię, są natomiast bardzo trudno dostępne.

Gleby pokrywające obszar gminy Drawsko Pomorskie charakteryzują się dużym zróżnicowaniem. Występują tu gleby mineralne, mineralno-organiczne oraz organiczne. Wśród utworów powierzchniowych wysoczyzny morenowej najczęściej występują piaski i żwiry o różnej strukturze oraz gliny morenowe, z których wykształcają się gleby płowe, a miejscami gleby brunatne. Gleby mineralno-organiczne i organiczne takie jak: gleby torfowo-mułowe, torfowe wytworzone z torfów niskich i gleby murszaste, występują w dolinach rzecznych oraz zagłębieniach bezodpływowych.

Pola uprawne położone są głównie na glebach brunatnych i płowych. Użytki zielone natomiast zajmują obszary gdzie dominują czarne ziemie i mady. W południowej części gminy, na obszarach sandrowych, przeważają gleby rdzawe, które wykształciły się z utworów piaszczystych. Rzadziej występują tutaj gleby bielicowe. Około 1/3 powierzchni użytków rolnych gminy pokrywają gleby, które pod względem przydatności rolniczej zakwalifikowane są jako kompleksy żyzne i średnio żyzne (3 i 4). Skupione są one w północnej części obszaru, na wysoczyznach morenowych w rejonie wsi: Zagozd, Zarańsko, Łabędzie, Rydzewo i Żółte. Występują one także na morenach we wschodniej części gminy w rejonie Suliszewa i Kosobud. Pozostałą część opisywanego obszaru pokrywają gleby słabe, wytworzone z piasków, należące w większości do kompleksów przydatności 6 i 7.

Rzeki i Jeziora

Sieć rzeczna:

- Stara Rega - północna część gminy odwadniana jest przez dopływ Regi – Starą Regę. Do zlewni tej rzeki należy również rzeka Gręzówka i Brzeźnica a także Olchowianka i Wilznica. Rzeka Brzeźnica wypływa z jez. Czaple Małe i po przepłynięciu niecałego kilometra opuszcza granice gminy.

- Drawa - rzeka Drawa natomiast odwadnia bezpośrednio południową część gminy i jest ona największą rzeką przepływającą przez opisywany teren. Długość koryta Drawy na obszarze gminy Drawsko Pomorskie zaś wynosi około 45 km. Jest ona prawobrzeżnym dopływem Noteci o łącznej długości 185,9 km. Rzeka wypływa z jeziora Krzywego w Dolinie Pięciu Jezior na Pojezierzu Drawskim (ok. 7 km na południowy wschód od Połczyna Zdroju). Przepływa przez szereg jezior, najważniejsze z nich to Prosino, Żerdno, Drawsko, Krosino, Lubie i Dębno. Drawa na całej długości tworzy malownicze wąwozy i przełomy, a szybki nurt i strome zbocza upodobniają ją do rzek górskich. Jest jednym z najpiękniejszych szlaków kajakowych w Polsce. Mniejszymi rzekami zlewni Drawy są rzeki: Ostrowitnica, Mnica, Drawka i Łącznik.

- Kokna (Koczynka) o długości 23,9 km jest prawobrzeżnym dopływem Drawy uchodzącym do niej poniżej wypływu z obszaru Drawskiego Parku Krajobrazowego. Poniżej zespołu jezior Ostrowice i Dołgie rzeka wpływa na obszar gminy Drawsko Pomorskie. Na odcinku ok. 3,5 km płynie przez mokradła, podbagnienia i tereny leśne tej gminy. Odwadnia północno-wschodnią część jej terenu (rejony na wschód od wsi Zarańsko).

- Studzienica – odwadnia rozległe obszary wilgotnych łąk nieopodal granicy z gminą Kalisz Pomorski.